شاید این مطالب برایتان مفید باشد
شما لازم نیست یك متخصص رشد كودك باشید تا بتوانید بهترین زمینه رشد و تكامل را برای كودك خود فراهم كنید. جدیدترین تحقیقات نشان داده اند كه مهمترین فاكتورهای لازم برای رشد كودك، همان چیزهایی هستند كه ما همواره می دانسته ایم: عشق، توجه و مراقبتهای اولیه، مهمترین مواردی هستند كه كودك شما می خواهد و بدانها نیاز دارد. برای كمك به كودك جهت شكوفا كردن حداكثر تواناییهای بالقوه اش، هشت مورد زیر را رعایت كنید:
عشق خود را به او نشان دهید؛
این توصیه، بدیهی و در عین حال صحیح است: كودكان برای زندگی به عشق نیاز دارند. حمایت و مراقبت عاطفی شما، مبنایی مطمئن را برای كودك فراهم می سازد تا بتواند در دنیای اطرافش، با اطمینان خاطر به جستجو بپردازد. این مورد، صرفا یك توصیه احساسی نیست؛ شواهد علمی محكمی وجود دارند كه نشان می دهند ابراز عشق، توجه و محبت در سالهای اول زندگی كودك، تاثیر مستقیم و قابل توجهی بر رشد فیزیكی، روحی و عاطفی كودك دارد. ابراز علاقه و روابط عاشقانه حتی موجب رشد مغز كودك می شوند.
چگونه می توانید عشق و علاقه خود را به كودك نشان دهید؟ در هر فرصتی او را در آغوش بگیرید، نوازش كنید، تشویق نمائید، به حرفهایش گوش دهید و با او بازی كنید. همچنین هرگاه كودك شما به آرامش و توجه نیاز دارد، باید به این نیاز او نیز پاسخ دهید؛ برخلاف باور عامه، متخصصین معتقدند كه ابراز عشق، موجب لوس شدن كودك نمی شود. بهتر است هر وقت كودك شما آشفته یا مضطرب است، در كنار او باشید و به او كمك كنید، زیرا این كار موجب می شود كه احساس اعتماد كند و همچنین پیوند عاطفی قدرتمندی بین شما شكل گیرد. همچنین توجه به نیاز كودك برای مورد توجه واقع شدن، در زمان شادی و خوشحالی او نیز بسیار اهمیت دارد.
به نیازهای اولیه كودك خود توجه كنید؛
برای اینكه كودك بتواند تمام انرژی خود را صرف یادگیری و رشد كند، باید تغذیه ای مناسب داشته باشد؛ رژیمهای غذایی كه سطح پروتئین، ویتامین و مواد معدنی در آنها بسیار پایین باشد، همچنین میزان كالری آنها بسیار كم یا بسیار زیاد باشد، ممكن است سرعت رشد كودك را كاهش داده یا حتی بر ضریب هوشی او، تاثیر منفی بگذارد. همچنین او باید سالم بوده، استراحت كافی داشته و احساس آرامش كند؛ اگر پوشك او برای مدتی طولانی تعویض نشود یا او به عفونت گوش مبتلا شود، مقدار زیادی از انرژی خود را از دست می دهد.
برای اطمینان از سلامتی كودك، معاینات منظم پزشكی را فراموش نكنید، واكسیناسیون او را بطور مرتب انجام دهید و مراقب باشید كه او به اندازه كافی بخوابد. در مرحله خواب REM (مرحله ای از خواب كه شامل حركات سریع چشم است)، سلولهای مغزی كودك، پیوندهای عصبی مهمی را بین هم برقرار می كنند. این پیوندهای عصبی كه سیناپس نامیده می شوند، در واقع مسیرهای عصبی هستند كه امكان یادگیری، حركت و فكر كردن را برای كودك فراهم می كنند. سیناپسها نقشی كلیدی در درك كودك از آنچه در دنیای اطراف خود می بیند، می شنود، می چشَد، و لمس و بو می كند، دارند. اگر در مورد الگوی خواب یا خوراك كودك خود نگران هستید، با پزشك او صحبت كنید.
با كودك خود حرف بزنید؛
تحقیقات نشان می دهند كودكانی كه والدین آنها در دوران خردسالی با آنها زیاد حرف می زده اند، ضریب هوشی بالاتر و دامنه لغات وسیع تری (در مقایسه با كودكانی كه والدین آنها، زمان زیادی را برای حرف زدن با نوزادانشان اختصاص نمی داده اند) دارند.
اگر نمی دانید كه در مورد چه چیزی با كودك خود حرف بزنید، یا فرزند شما هنوز آنقدر بزرگ نشده است كه بتواند با شما صحبت كند، می توانید كارهایی را كه انجام می دهید برای او توضیح دهید: «مامان داره آب گرم توی وان حمام می ریزه تا تو رو تمیز كنه». از حرف زدن به زبان كودك (زدن حرفهای نامفهوم و بی معنی) خودداری كنید. كودك شما تنها در صورتی می تواند مهارتهای زبانی را به خوبی فرا بگیرد كه شما به درستی با او صحبت كنید.
برای كودك خود كتاب بخوانید:
پس از حرف زدن، كتاب خواندن با صدای بلند برای كودك یكی از مهمترین كارهایی است كه می توانید برای افزایش دامنه لغات او، تحریك تخیلات و تصورات او و ارتقای مهارتهای زبانی او انجام دهید. در این حالت شما امكان برقراری ارتباط نزدیكتر با كودك و افزایش مهارتهای اجتماعی او را نیز دارید.
كارشناسان خواندن كتاب با صدای بلند به صورت روزانه را توصیه می كند. البته لازم نیست كه همواره از كتابهای كودكان استفاده كنید. حتی اگر در حال مطالعه یك مجله یا روزنامه هم هستید، آن را با صدای بلند بخوانید تا كودك شما نیز از شنیدن آن لذت ببرد.
حواس پنج گانه او را تحریك كنید؛
افراد، مكانها و اشیا باید در برابر دید كودك شما قرار گیرند تا او بتواند در مورد آنها اطلاعات كسب كند. هر رابطه ای كه او با محیط اطرافش برقرار می كند، اطلاعات جدیدی پیرامون محیط اطراف و وضعیت خودش در این محیط، به او می دهد. مطالعات نشان می دهند كودكانی كه در یك محیط غنی (پُر از چیزهای جدید كه تجربه های جدیدی را برای كودك فراهم آورده و حواس او را تحریك كند) رشد می كنند، مغز فعالتر و بزرگتری دارند (نسبت به كودكانی كه در محیطی زندگی می كنند كه تحریكات حسی كافی در آنها وجود ندارد).
البته شما نباید حواس كودك را بیست و چهار ساعته بمباران كنید، همچنین نباید همه حواس او را یكباره تحریك كنید؛ زیرا كودك ممكن است دچار “تحریك بیش از حد” شود. شما صرفا باید این امكان را برای كودك فراهم كنید كه اسباب بازیها و اشیا مختلفی را تجربه كند. اشیا و اسباب بازیها را با شكلها، رنگها، صداها و وزنهای مختلف برای او انتخاب كنید. بازیهای تعاملی و موزیكال را با همدیگر انجام دهید، با هم برای خرید بروید، و اجازه دهید كه كودك شما با افراد جدید برخورد كند. حتی ساده ترین كارهای روزمره نیز می تواند مغز او را برای رشد بیشتر، تحریك كند.
همچنین باید موقعیت و فضای كافی جهت جستجو و گشت زدن در محیط اطراف را برای كودك خود فراهم كنید. كودكان به فضای كافی برای حركت چهار دست و پا، راه رفتن و دویدن نیاز دارند تا بتوانند ماهیچه های خود را تقویت كنند، تعادل مناسب برای بدن خود را به دست آورند و اعضای خود را با یكدیگر هماهنگ كنند. همچنین جستجوی آزادانه در محیطهای امن (كه همواره با “نه”، “نكن” و “به این دست نزن” مواجه نشوند) نیز می تواند برای آنها بسیار مفید باشد. خانه خود (یا حداقل اطاقهای عمومی آن را) برای كودك ایمن كنید. اشیا خطرناك را از دسترس كودك دور كرده و چیزهای بی خطر و جالب به او بدهید. مثلا، از قفل كودك بر روی همه كابینتهای آشپزخانه استفاده كنید، اما در یكی از كابینتها را آزاد بگذارید و كاسه ها ی پلاستیكی، قاشقهای چوبی، و قوری و ماهیتابه هایی را كه بازی با آنها برای كودك شما بی خطر است، در این كابینت قرار دهید.
بازیهای جدید و هیجان انگیزی برای كودك تدارك ببینید كه كمی پیچیده بوده و استفاده از آنها به كمی تلاش نیاز دارد؛
شما نباید با خریدن اسباب بازیها و اشیائی كه استفاده از آنها فراتر از توان و مهارتهای فعلی كودك شماست، او را ناامید و سرخورده كنید؛ اما اندكی كشمكش و تلاش هم می تواند كمك بزرگی برای رشد فردی او باشد. هرگاه كودك شما نتواند یك كار را به سادگی انجام دهد، سعی خواهد كرد راه جدیدی برای انجام دادن آن پیدا كند. در واقع این كار به “فرآیند حل مساله” شبیه است كه منجر به افزایش مهارتهای ذهنی او و بهتر شدن عملكرد مغز او می شود. مثلا اگر او در حال تلاش برای باز كردن در یك جعبه است، فورا به كمك او نروید. اجازه بدهید او تلاش خود را بكند. اگر او در اینكار موفق نبود یا خسته شد ، به او نشان بدهید كه در جعبه چگونه باز می شود، اما سپس یك جعبه در بسته دیگر در اختیارش بگذارید تا او مجددا برای باز كردن آن تلاش كند.
مراقب خودتان باشید؛
والدینی كه افسرده، مضطرب یا آشفته باشند معمولا نمی توانند به سرعت و با حساسیت به نیازهای كودك خود پاسخ دهند. مطالعات نشان می دهند كه الگوی فعالیت مغزی در كودكانی كه مادران آنها افسردگی مزمن و بالینی داشته اند، غیرطبیعی بوده است و در نتیجه می توان این فرضیه را مطرح ساخت كه این كودكان نیز از افسردگی رنج می برده اند.
اگر احساس افسردگی یا خستگی مفرط می كنید، راهی برای تقسیم كارهای منزل و مسوولیتهای مربوط به نگهداری از كودك یا همسر خود پیدا كنید. اگر همسرتان با شما زندگی نمی كند، سعی كنید همراه افرادی زندگی كنید كه بتوانند حمایت و كمكهای خود را به شما عرضه كنند. هر از چند گاهی نیز زمانی را به خودتان اختصاص دهید و جدای از كودك بگذرانید. مادر یا پدر بودن (خصوصا یك مادر یا پدر وظیفه شناس و فعال بودن) بسیار خسته كننده است و شما باید زمانی را برای استراحت صرف كنید تا بتوانید برای ادامه زندگی آماده شوید.
یك گزینه مناسب برای نگهداری از كودك پیدا كنید؛
اگر شما شاغل هستید و نمی توانید در طول روز از كودك خود مراقبت كنید، یا اینكه به یك پرستار بچه نیاز دارید، پیدا كردن یك گزینه مناسب و با كیفیت برای نگهداری از كودك، عامل بسیار مهمی برای رشد سالم و مناسب كودك است. شما باید كسی را پیدا كنید كه زمانی كه شما نمی توانید از كودك مراقبت كنید، همه موارد فوق را رعایت كند. گزینه مورد نظر شما (پرستار كودك، یكی از اقوام یا مهدكودكهای روزانه) باید در این زمینه باتجربه بوده، با مهربانی و لطافت از كودك مراقبت كرده و معتبر نیز باشد. ابراز علاقه واقعی به كودك و داشتن انرژی كافی برای كمك به كودك در جهت رشد و پیشرفت نیز باید جزو ملاكهایی باشد كه مد نظر قرار می دهید.
