از نظر روانكاوان نيز وسواس يك بيمارى ناخودآگاه است كه اختيار و آزادى را از فرد سلب مي کند و او را وامى دارد تا رفتارى را برخلاف ميل و خواسته اش انجام دهد. اگرچه اكثر بيماران به بيمارگونه بودن رفتارشان آگاهى دارند ولى قادر به رها شدن از آن نيستند.
يكى از شايع ترين اختلالات و بيمارى ها در جامعه است و متخصصان روان شناسى و روان پزشكان تعاريف گوناگونى را از اين بيمارى ارائه داده اند. اين بيمارى كه حدود ۲ تا ۳ درصد از جمعيت را گرفتار خود مى كند شامل فكر، احساس يا تصورات عود كننده و مزاحم براى شخص است كه در او ايجاد اضطراب مى كند. در نتيجه تعادل فرد به دنبال اين بيمارى به هم مى خورد و او در سازگارى با محيط دچار مشكل مى شود.
مطالعات در زمينه اين بيمارى نشان مى دهد كه وسواس همگام با بلوغ در افراد به تدريج رشد مى كند. اگر در آن ايام شرايط براى درمان مساعد باشد، ممكن است بيمار بهبود نسبى پيدا كند، ولى در غير اين صورت اين بيمارى سير رو به افزايش خواهد داشت. همچنين بسيارى از افراد كه دارى شخصيت هاى حساس هستند اذعان مى كنند كه در دوره هايى از زندگى اين اختلال را تجربه كرده اند.
افراد مبتلا به اين اختلال تلاش مى كنند تا از طريق توجه دقيق به موازين، جزئيات ريز، فهرست ها و برنامه ها بر همه امور كنترل داشته باشند. آنها داراى دقت افراطى اند، كارها را تكرار مى كنند، به جزئيات توجه فوق العاده دارند و به طور مكرر اشتباه احتمالى را كنترل مى كنند. آنها نسبت به اين حقيقت كه اطرافيانشان در برابر تأخيرها و ناراحتى هايى كه از اين رفتار ناشى مى شود دلخور مى شوند، توجهي ندارند.
علامت اساسى اختلال شخصيت وسواسى- جبرى شامل نظم گرايى، كمال گرايى و كنترل روانى است. افراد مبتلا به اين اختلال تلاش مى كنند تا از طريق توجه دقيق به موازين، جزئيات ريز، فهرست ها و برنامه ها بر همه امور كنترل داشته باشند. آنها داراى دقت افراطى اند، كارها را تكرار مى كنند، به جزئيات توجه فوق العاده دارند و به طور مكرر اشتباه احتمالى را كنترل مى كنند.
آنها نسبت به اين حقيقت كه اطرافيانشان در برابر تأخيرها و ناراحتى هايى كه از اين رفتار ناشى مى شود دلخور مى شوند، توجهي ندارند. مثلاً وقتى چنين افرادى فهرستى از كارهايى را كه بايد انجام دهند گم مى كنند به جاى اين كه با كمك گرفتن از حافظه لحظاتى را صرف بازنويسى فهرست آن كارها كنند و به انجام آن كارها بپردازند، زمان زيادى را صرف جست و جوى آن فهرست مى كنند. براى كارها زمان كافى تخصيص نمى دهند و مهمترين كارها براى لحظه آخر گذاشته مى شود. افراد مبتلا به اين اختلال به بهانه كنار گذاشتن فعاليت هاى تفريحى، اوقات خود را به طور مفرط وقف كار و بهره ورى مى كنند، ممكن است تمركز زيادى بر كارهاى روزمره خانگى داشته باشند (مثلاً تميز كردن مفرط و تكرارى منزل).
اين افراد در مورد مسائل اخلاقى يا ارزش ها به طور افراطى وظيفه شناس، جدى و انعطاف ناپذير هستند و ممكن است خود و ديگران را مجبور كنند كه در عملكرد از اصول اخلاقى خشك و معيارهاى خيلى سخت پيروى كنند. آنها در مورد اشتباهات خود از خود به طور بى رحمانه انتقاد مى كنند. اين افراد گرفتار نظم افراط گونه اى هستند كه بر تمام روابطشان سايه مى اندازد، به طورى كه حتى قادر به جداشدن از اشياى فرسوده يا بى ارزش نيستند چون معتقدند شايد در آينده بتوان از آنها استفاده كرد.
بى توجهى به جنبه هاى عاطفى ارتباط آنها را با خانواده دچار مشكل مى كند و در كار و محيط شغلى نيز برايشان مشكلات زيادى را به وجود مى آورد. اگر اين اختلال در همان اوايل جوانى كه شروع آن است بهبود نيابد در بزرگسالى افسردگى نيز به آن اضافه خواهد شد. البته مانند ساير اختلالات روانى مى توان گفت كه در فرد دچار اختلال وسواسى- جبرى اين نظم پذيرى و كمال طلبى نه تنها منجر به پيشرفت و رسيدن به هدف نمى شود بلكه در بسيارى از زمينه هاى زندگى باعث افت در عملكرد مى شود.
در مورد علل و ريشه هاى اين بيمارى اظهار نظرهاى بسيارى شده كه وراثت، وضع هوشى، عوامل اجتماعى و خانوادگى از جمله آنان هستند. تحقيقات نشان داده اند كه حدود ۴۰ درصد وسواسى ها اين بيمارى را از والدين خود به ارث مى برند. همچنين افرادى كه از نظر هوشى در حد متوسط و بالاى متوسط هستند، بيشتر درگير اين بيمارى مى شوند. بررسى ها حاكى از آن هستند كه والدين كمال جو كه فرزندان خود را براساس ضوابط خاصى تربيت مى كنند در وسواسى كردن آنها بسيار مؤثرند.
در شيوه رفتار درمانى با تقويت كردن پاسخ هاى مثبت و حذف پاسخ هاى منفى بيمار، روان درمانگر سعى در كاهش رفتارهاى وسواسى بيمار خواهد داشت البته در صورتى كه بيمار نسبت به بيمارگونه بودن رفتارش آگاهى داشته باشد كار درمانگر آسان تر خواهد شد و نتيجه بهترى به دست خواهد آمد. گروه درمانى نيز از جمله ديگر درمان هاى غيردارويى است كه در درمان اين افراد مى تواند بسيار مفيد باشد.
اهميت وسواس زمانى بيشتر مى شود كه فرد در دوران كودكى انواع ناامنى ها را تجربه كرده باشد. از شير گرفتن كودك به صورت ناگهانى، و تحقير از جمله عواملى هستند كه زمينه را براى انواع ناراحتى هاى عصبى از جمله وسواس فراهم مى كنند.صفات شخصيتى ديده شده در افراد وسواسى از اين قبيل است: اضطراب جدايى، مقاومت در برابر تغيير، اهل ريسك نبودن، دودلى، افكار خرافى و دلبستگى زياد به كار. شيوع اين بيمارى در ميان زنان بيشتر است.
بسيارى از روان شناسان و روان پزشكان براى درمان اين بيماران از دو روش رفتار درمانى و دارو درمانى استفاده مى كنند. در شيوه رفتار درمانى با تقويت كردن پاسخ هاى مثبت و حذف پاسخ هاى منفى بيمار، روان درمانگر سعى در كاهش رفتارهاى وسواسى بيمار خواهد داشت البته در صورتى كه بيمار نسبت به بيمارگونه بودن رفتارش آگاهى داشته باشد كار درمانگر آسان تر خواهد شد و نتيجه بهترى به دست خواهد آمد.
«گروه درمانى» نيز از جمله ديگر درمان هاى غيردارويى است كه در درمان اين افراد مى تواند بسيار مفيد باشد. در درمان دارويى متخصص روان پزشك براى اين بيماران دوزهاى مختلفى از انواع آرام بخش ها را براى رفع علايم اضطراب ، افسردگى و افكار وسواسى تجويز مى كند.
منبع : pezeshk.us
