کندن مو (Trichotillomania)
این حالت یک اختلال تکانشی است که در آن فرد موهای سر ، ابرو ، مژه و سایر قسمتهای بدن خود را می کند به طوری که ناحیه ای بدون مو ایجاد می شود . رفتار تکانشی به صورتی است که فرد بر اثر یک عامل برنگیزاننده به طور ناخدآگاه به سمت رفتار خاص ( کندن مو ) سوق پیدا می کند و با انجام آن عمل از تنش فرد کاسته می شود .
نام بیماری ریشه یونانی دارد (Thrix به معنای مو ، Tillein به معنای کندن و Mania به معنای دیوانگی ) .به نظر می رسد ۱ تا ۲ درصد جمعیت به این اختلال دچار باشند به طوری که در حال حاضر۴ تا ۱۱ میلیون نفر در آمریکا به اختلال مبتلا هستند .
چه افرادی مبتلا می شوند؟
این اختلال بیشتر، افراد در سنین قبل یا اوایل نوجوانی را گرفتار می کند . ولی می تواند بچه های یک ساله و سلمندان هفتاد ساله را نیر دچار کند . در مطالعات حدود ۹۰ درصد مبتلایان را خانمها تشکیل می دهند ولی به نظر می رسد مردان بخاطر عدم مراجعه برای درمان در مطالعات حضور نداشته اند .
يک بيماري رواني است که درآن فرد به طور عادتي موهاي خود را مي کند. اين بيماري در پسربچه‌ها شايعتر از دختر بچه‌ها است، حال آنکه در افراد بالغ خانمها بيش از آقايان مبتلا مي‌شوند. حداکثر شيوع در دختر خانمهاي نوجوان ۱۲ تا ۱۷ سال است. عادت کندن مو به طور تدريجي و ناآگاهانه دربيمار شروع مي‌شودو ممکن است تا جايي که منجر به کندن تمام موهاي سر شود ادامه يابد.اين بيماران غالبا” کندن مو را انکار نمي‌کنند ولي قادر به کنترل عمل خود نيستند. درمعاينه‌ي موهاي قطع شده به فواصل متفاوتي از پوست سر ديده مي‌شود و پوست سراز سلامت کامل برخوردار است. حاشيه‌‌ي موها معمولا” دست نخورده است و در مرکز به شکل کاسه‌يي موها قطع‌شده‌اند. اين بيماران بايد تحت درمان‌هاي روان‌پزشکي قرارگيرند.
فرد گرفتار بیشتر موی چه مناطقی را می کند؟
اگرچه علایم از نظر شدت ، مکان کندن مو و پاسخ به درمان در افراد متفاوت می باشد ولی اکثر بیماران موی سر خود را می کنند به طوری که در طی مدت زمان طولانی ناحیه ای بدون مو ایجاد می شود ( این ناحیه بدون مو می تواند ابرو ، موی ناحیه تناسلی یا زیر بغل باشد ) . در برخی افراد این عمل کم بوده و اختلالی در کارکرد فرد ایجاد نمی کند ولی در بعضی موارد بسیار شدید بوده و کارکرد فرد را مختل می کند.
عامل ايجاد این حالت چیست؟
دانشمندان دانشگاه «دوك» انگليس، ژن عامل ايجاد يك ناراحتى عصبى كه افراد را به كندن موهاى خود مجبور می‌كند، كشف كردند.
اين ژن موجب ناراحتى عصبى موسوم به «تريكوتيلومانيا (Trichotillomania) » در افراد میشود و افراد مبتلا به اين بيمارى موهاى خود را با زور می‌كنند.
اين ناراحتى با نشانه‌هاى ديگرى از قبيل هيجان، افسردگى و اختلال وسواس اجبارى يا سندروم «تورت
(Tourette)» همراه است.
افراد مبتلا به اين ناراحتى موهاى خود را از دست میدهند و قسمتهايى از سر آنان طاس میشود، اما اين افراد اغلب عادت خود را پنهان می‌كنند.
با مشخص شدن منشاء ژنتيكى اين بيمارى پزشكان بهتر قادر به درمان آن خواهند بود.
پژوهشگران دراين تحقيق، ژن موسوم به «SLITKR١» را كه پيش از اين با سندروم تورت مرتبط دانسته شده بود، مورد مطالعه بيشترى قرار دادند.
آنان دريافتند كه دو نمونه جهش يافته اين ژن در بيماران مبتلا به تريكوتيلومانيا متدوال‌تر است.
هرچند درصد كمى از بيماران مبتلا به اين ناراحتى داراى اين ژنها بوده‌اند، اما دانشمندان معتقدند كه اين كشف بزرگى است زيرا ناراحتى مزبور می‌تواند ريشه بيولوژيك داشته باشد.
يافته علمى پژوهشگران دانشگاه «دوك» در نشريه «روانپزشكى مولكولى (Molecular Psychiatry)» به چاپ رسيده است.
طی دهه گذشته تحقیقات بسیار وسیعی برای درمان این اختلال انجام شده است ولی تا به حال درمانی که برای تمامی مبتلایان کارساز باشد پیدا نشده است . برخی از درمانهایی که انجام می شود به شرح زیر می باشد :
زمان شروع علائم و ارتباط با بیماریهای دیگر:
استرس‌هاي رواني در شروع تريكوتيلومانيا نقش دارند. بيماري افسردگي با تريكوتيلومانيا ارتباط زيادي دارد و بسياري از افراد دچار اين حالت از افسردگي رنج مي‌برند.
در رابطه باتريكوتيلومانيا طبقه بندی درستی از طرف روانپزشکان انجام نشده.. اما بعضی روانپزشکان آن را بصورت یک اختلال وسواسی-جبری در بالغین طبقه بندی میکنند. همچنین بالا بودن شیوع در بالغین مبتلا به اضطراب و اختلالات خلقی ثابت شده است.
شکایات ممکن است در ابتدا در طی دوره های غیر فعال در کلاس درس, در خین تماشای تلویزیون, یا در بستر هنگاهی که هنوز به خواب نرفته است بروز کنند. والدین به ندرت این رفتار را می بینند. در بسیاری از کودکان تریکوتیلومانیا با بستری شدن در بیمارستان با مداخلات طبی, مشکلات خانه یا مشکلات مدرسه شروع میشود. مواردی نیز با حسادت شدید بین خواهر و برادر ها, یک رابطه مختل بین والدین و کودک, و عقب ماندگی ذهنی, رخ میدهند. در تریکوتیلومانیاهائی که در سنین بلوغ یابزرگسالی شروع میشود, میزان بروز و همراه بودن با بیماری روانی وسواس واضح و شدید بیشتر است.
درمان رفتاری شناختی :
در نوع این درمان عاملی که باعث ایجاد رفتار کندن مو می شود را پیدا کرده و به فرد آموزش می دهند که رفتاری جایگزین را در هنگام ایجاد آن عامل انجام دهد . این درمان می بایست توسط فرد متخصص انجام شود تا بهترین بهره را بدهد . بسیاری از افراد با تغییرات ساده مثل بانداژ کردن انگشتان یا یادداشت موارد کندن مو و یا تغییر مکانی که باعث ایجاد این رفتار می شود ، بهبود می یابند.
درمان دارویی :
داروهای بسیاری در درمان این اختلال به کار گرفته شده است که بیشترین آنها متعلق به دسته دارویی مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) می باشد . معروفترین دارو در این دسته فلوکستین یا پروزاک (Prozac) است . برخی بیماران با استفاده از این دارو به کلی کندن مو را کنار گذاشته اند و برخی نیز به کلی آن را بی اثر دانسته اند. به هر روی دارو درمانی نیز می بایست تحت نظر مستقیم متخصص انجام گیرد .